Wigry, Sejny
5 kwietnia 1994 (wtorek)
– przyjazd pierwszych gości do klasztoru na Wigrach
6 kwietnia 1994 (środa)
– godz. 12.30 – otwarcie “Spotkania na pograniczu”
– wernisaż wystawy fotografii dokumentalnej pt. “Granicami Polski” – Biała Synagoga Sejny
– godz. 16.00 – “Doświadczenie Siedmiogrodu” – spotkanie z biskupem Laszlo Tökesem z Timisoary – Wigry
– godz. 20.00 – wieczór autorski Alesa Debeliaca (Lublana) – Wigry
7 kwietnia 1994 (czwartek)
– godz. 9.30 – Warsztat środkowoweuropejski:
Mniejszości narodowe a massmedia – Wigry
– godz. 12.00 – promocje: Borussia (Olsztyn), Krantai i Regnum (Wilno), Krasnogruda (Sejny), Kresy (Lublin), Sredni Evropa (Praga) – Wigry
– godz. 15.30 – Warsztat środkowoeuropejski: Społeczność lokalna pogranicza, czyli dlaczego burmistrz Sejn nie może spać spokojnie – Wigry
– godz. 17.00 – spotkanie autorskie: Marcelius Martinaitis (Wilno) – Wigry
– godz. 18.30 – wernisaż wystawy archiwalnej fotografii Michała Graima pt. „Cztery pociechy Izraela”
– godz. 20.00 – koncert Moskiewskiego Chóru Synagogalnego, Biała Synagoga Sejny
– godz. 22.00 – wieczór autorski: Kazimierz Brakoniecki (Olsztyn) – Wigry
8 kwietnia 1994 (piątek)
– godz. 10.00 – Forum dyskusyjne – Wigry
"Granicami Polski" - fotografia okresu przełomu
Wystawa prezentuje zdjęcia fotoreporterów Tygodnika Ilustrowanego Poznaniak. "Wyprawa dookoła kraju trwała prawie 5 miesięcy. Nikt przed nami nie podjął się takiego zadania. Aby sfotografować Polskę w jej najtrudniejszym okresie, w jej najbardziej podatnym na zmiany miejscu – w pasie przygranicznym – zrobiono 12 500 zdjęć. Szesnaście ekip przejechało prawie 18000 kilometrów. 120 wybranych fotogramów stanowi ułamek wykonanej pracy. Mamy nadzieję, że prezentowane obrazy przybliżą Polskę klasyfikowaną czasami jako "Polska A czy B". Dla nas nie były ważne sygnatury. Ważni byli ludzie, bo oni stanowią o tym kraju..."
Poznań – styczeń 1994 rok
Fotoreporterzy:
Mariusz Forecki, Maciej Gajda, Witold Jagiełłowicz, Jarosław Marciniak, Agnieszka Meissner, Jan Trojanowski, Waldemar Wylegalski.
Laszlo Tökes
Biskup Kościoła Reformowanego w Siedmiogrodzie, jest nazywany ojcem rewolucji rumuńskiej, która miała miejsce w grudniu 1989 i która doprowadziła do obalenia reżimu Ceausescu. Jego postawa stała się symbolem obrony praw mniejszości narodowych i wyznaniowych, walk o wolność i demokrację w wielokultorowych i wielonarodowych społeczeństwach Europy Środkowowschodniej.
Urodził się 1 kwietnia 1952 roku w mieście Kolosvar (rum. Cluj) w Siedmiogrodzie jako siódme dziecko dr. Istvana Tökesa, duchownego Kościoła Reformowanego i Erzebet Vass. W latach 1971-1975 odbył studia teologiczne w Protestanckim Instytucie Teologicznym. W 1975 roku rozpoczął pracę w Braszowie jako duchowny pomocniczy. Angażował się w pracę duszpasterską i życie społeczne swoich współwyznawców. Uważał i otwarcie głosił, że są potrójnie prześladowani: jako obywatele Rumunii, jako Węgrzy i jako chrześcijanie. Był to okres, w którym władze przyjęły ostry kurs przeciwko mniejszości węgierskiej w Siedmiogrodzie, znacznie ograniczając jej swobody. W 1977 roku przeniósł się do Des, gdzie również był duchownym pomocniczym i gdzie z równym zapałem angażował się w problemy wspólnoty. Rozpoczęły się pierwsze przesłuchania i prześladowania ze strony Securitate. Gdy w roku 1984 na łamach samizdatowego pisma Ellenpontok (Kontrapunkty) ukazał się jego artykuł o trudnej sytuacji Kościoła w Rumunii, biskup Koloszwaru w porozumieniu z władzami wysłał Tökesa na przymusową banicję do odciętej od świata wioski. L. Tökes nie poddał się tej decyzji i w latach 1984-1986 pozostawał bez pracy. W roku 1986 podjął strajk siedzący przeciwko brakowi poszanowania dla wolności słowa i wyznania. Pod koniec tego roku mianowany został duchownym pomocniczym w Temeszwarze (rum. Timisoara), ale już na początku 1987 roku został głównym duchownym społeczności miasta Nagyvarad (rum. Oradea). Zainicjował powstanie młodzieżowego ruchu religijnego, wyremontował i rozbudował zniszczony kościół, protestował przeciwko ogłoszonemu przez "geniusza Karpat" (N. Ceausescu) programowi wyburzania wsi.
Władze ponownie usiłowały przenieść Tökesa do małej wioski, ale ponownie nie poddał się tej decyzji, wrócił do Temeszwaru i publicznie walczył o swoje prawa. Latem 1989 roku udzielił dla węgierskiego programu telewizyjnego "Panorama" wywiadu, w którym ostro skrytykował likwidację wiosek i politykę komunistycznych władz Rumunii. Wzmagały się naciski władz, ale też wzmagała się solidarność mieszkańców Temeszwaru z postawą nieugiętego duchownego. Od jesieni 1989 roku praktycznie przebywał w areszcie domowym, ale policja bezskutecznie usiłowała przeszkodzić mu w odprawianiu nabożeństw. Z ambony i poprzez nielegalne środki przekazu Tökes domagał się poszanowania wolności i suwerenności człowieka.
15 grudnia mieszkańcy Temeszwaru otoczyli kordonem kościół i dom Tökesa, aby przeszkodzić władzom w realizacji nakazu eksmisji. Następnego dnia szeregi obrońców stały się coraz liczniejsze. Byli wśród nich Węgrzy, Rumuni, Cyganie i przedstawiciele innych narodowości Siedmiogrodu. Przemoc, jaką zastosowano wobec uczestników manifestacji doprowadziła do wybuchu społecznego, który rozszerzył się na całą Rumunię i doprowadził do upadku Ceausescu.
W marcu 1990 roku Laszlo Tökes został mianowany biskupem i objął Okręg Wyznaniowy Kiralyhagomellek. W tym samym miesiącu wybuchły tragiczne w skutkach walki pomiędzy Rumunami i Węgrami w siedmiogrodzkim mieście Marosvasarhely (rum. Tirgu Mures). To już nie było wielonarodowościowe społeczeństwo walczące razem ze wspólnym wrogiem. Rodziły się napięcia na tle sytuacji narodowościowej, politycznej i ekonomicznej. Biskup Laszlo Tökes, podobnie jak wielu Rumunów i Węgrów dążących do budowy społeczeństwa obywatelskiego, w dalszym ciągu ma pełne ręce roboty.
Artykuły prasowe:
Spotkania na pograniczu, "Gazeta Współczesna" 30.03.1994
Spotkanie na pograniczu. Dlaczego burmistrz Sejn nie może spać spokojnie, "Rzeczpospolita" 1.04.1994
Szczyt na pograniczu. Dlaczego burmistrz Sejn nie może spać spokojnie?, "Kurier Poranny" 5.04.1994
Intelektualiści jednoczą się, "Gazeta Wyborcza" Białystok 6.04.1994
Spotkania na pograniczu, "Kurier Poranny" 6.04.1994
Tylko dialog. Spotkania na pograniczu, "Gazeta Wyborcza" Białystok 8.04.1994
Dziś i jutro w dialogu, "Kurier Poranny" 11.04.1994
Więcej rozmów, mniej konfliktów. Spotkanie na pograniczu, "Gazeta Współczesna" 11.04.1994
Nie czekać na traktaty. Spotkania na pograniczu, "Kurier Poranny" 11.04.1994
Jerzy Marks, Polak i Litwin przy śledziku. Spotkania na pograniczu, "Gazeta Współczesna" 15-17.04.1994
Leonardas Vilkas, Mazuju tevyniu vidurio Europa [Europa Środkowa małych ojczyzn], "SSI informacinis biuletenis" ["Biuletyn Informacyjny Studiów Społecznych"] nr 15 (33) 22.04.1994
Grazina Mickeviciene, Ko seinuose susijaudino zurnalistas Leonardas Vilkas? [Co poruszyło w Sejnach dziennikarza Leonarda Vilkasa?], "SSI informacinis biuletenis" ["Biuletyn Informacyjny Studiów Społecznych"] nr 17 (35) 27.05.1994
Leonardas Vilkas, Mane jaudina nacionalizmai, draskantys vidurio Europa [Poruszają mnie nacjonalizmy rozdzierające Europę Środkową], "SSI informacinis biuletenis" ["Biuletyn Informacyjny Studiów Społecznych"] nr 19 (37) 10.06.1994