"Mostów nie stawia się wzdłuż rzeki". Radosław Kobierski recenzuje Małe centrum świata

"Mostów nie stawia się wzdłuż rzeki". Radosław Kobierski recenzuje Małe centrum świata

Na łamach listopadowego wydania miesięcznika Znak (nr 750/2017) ukazała się recenzja Małego centrum świata.

Nie idea, lecz nieustająca praktyka. Nie pasywny kult przeszłości, który mógłby się przerodzić w elitarny profesjonalizm albo cepeliadę, lecz przeszłość zorientowana na przyszłość.

Nie muzeum Europy Środkowo-Wschodniej, ale Europa wyburzonej niegdyś przestrzeni, fizycznej i symbolicznej – dróg, ścieżek i mostów, Europa dialogu i wielu kulturowych prędkości. Nie rejestr anachronizmów, tylko kolosalne ryzyko, jakie niesie ze sobą spotkanie z Innym, jego historią i zdemolowanym rodowodem. Reżimy XX w. bezlitośnie nastawiły wieloetniczne narody przeciw sobie, Krzysztof Czyżewski i Fundacja Pogranicza grają tą samą kartą, żeby skutki hekatomby zatrzymać, wszakże groźba powrotu do idei państw narodowych, zdawałoby się, zdyskredytowana i pogrzebana raz na zawsze, powraca jak upiór. Imre Kertész to przewidział, ale kto go słuchał?

Małe centrum świata. Zapiski praktyka idei tylko pozornie są kolejną przypowieścią o sejneńskiej i krasnogrudzkiej wspólnocie. Ten temat, powracający zresztą w książkach Czyżewskiego, jest chyba jedynie pretekstem (istotnym, wciąż chodzi o nowego odbiorcę i nowe formy dialogu) do wyrażenia niepokoju, znacznie głębszego niż ten, który towarzyszył pisaniu Ścieżki pogranicza (2001). Małe centrum świata w oblężonej twierdzy, apostoł gość-inności w niegościnnym kraju – oto z czym musi się dzisiaj mierzyć idealista, a zarazem praktyk idei. Nie znajdziemy jednak w „zapiskach” żadnego fatalizmu ani śladów kapitulacji. To nie ten adres. Jeśli z paranoi, która powoli wszystkich nas ogarnia, on wychodzi bez szwanku, warto wsłuchać się w ten głos. Być może więcej ostrzeżeń nie będzie.

Radosław Kobierski

czytaj  w "Znak", 2017, nr 750

czytaj o książce "Małe centrum świata"

recenzja w kwartalniku "Prowincja"

rozmowa z Krzysztofem Czyżewskim w Radio tokfm

"Podróże po kulturze". Z Krzysztofem Czyżewskim rozmawia Andrzej Bajguz

Tomasz Fiałkowski o "Małym centrum świata"