Spotkaniu "Pamięć starowieku" towarzyszyły: projekcja filmu Owoc granatu, reż. Siergiej Paradżanow, pokaz filmów przedstawiających obrzędy w południowych Włoszech (Sandro Mengali), spotkanie Pamięć domu w Magdalenowie (grupa z Lucimia), pokaz działalności grupy z Lucimia (slajdy), wykłady: Leszka Kolankiewicza, Carmen Petera Brooka Teatr pogranicza religii, Krzysztofa Czyżewskiego, Uczestniczyć w tolerancji, Daniela Zycha Białoszewski między kulturami, wystawy: rzeźby Antoniego Rząsy w Białej Synagodze, fotografii Pawła Kwieka - zapis podróży na Wschód.
Podczas spotkania rozpoczęło działalność stoisko wydawnicze Ośrodka "Pogranicze" z wydawnictwami i płytami obejmującymi swoją tematyką mniejszości narodowe.
Artykuły prasowe:
Pamięć starowieku, "Krajobrazy" 29-30.04.1991
Pamięć starowieku, "Kurier Poranny" 22.04.1991
Dwa głosy o "Pamięci starowieku":
Marcin Piasecki, Mieszczanin i śpiewanie
Daniel Zych, Pamięć i sąsiedztwo, "Plus 12" czerwiec 1991
Program:
Poniedziałek, 22 kwiecień
15.30 Otwarcie spotkania z cyklu “Pamięć starowieku “
Klasztor na Wigrach
17.00 Wernisaż wystawy rzeźby Antoniego Rząsy
Biała Synagoga – Sejny
Wtorek, 23 kwiecień
17.00 Koncert zespołu “Kwartet Jorgi”
Sala STA – Suwałki
17.00 Występ dziecięcego zespołu “Wrzeciono” z Moskwy
Biała Synagoga – Sejny
20.30 Gigi Liberti i Sandro Mengali (Włochy) koncert muzyki tradycyjnej
Biała Synagoga – Sejny
Środa, 24 kwiecień
17.00 Występ dziecięcego zespołu “Wrzeciono” z Moskwy
Sala STA – Suwałki
17.00 Spektakl teatru “Cordia” z Moskwy pt. “Misteria”
Sala Ośrodka “Pogranicze” ul. Piłsudskiego 37 Sejny
20.30 Koncert zespołu “Kwartet Jorgi”
Biała Synagoga – Sejny
Czwartek, 25 kwiecień
17.00 Zgromadzenie we wsi Becejły z udziałem miejscowej ludności. Występy zespołów “Pogranicze” z Szypliszk, Sandro Mengali i Gigi Liberti (Włochy), Teatru “Yaaled” (Rzym) i “Cordia” z Moskwy
Piątek, 26 kwiecień
17.00 Zgromadzenie we wsi Krasnogruda z udziałem miejscowej ludności litewskiej i uczestników sesji “Pamięć starowieku”.
Sobota, 27 kwiecień
17.00 Spektakl zespołu “Cordia” z Moskwy pt. “Misteria”
Sala STA – Suwałki
18.30 Spektakl teatru “Yaaled” z Rzymu pt. "Ziemia zgryzoty"
Biała Synagoga – Sejny
20.00 “Pieśni starowieku” - spotkanie z udziałem śpiewaków i muzyków litewskich i polskich, Rosjan-staroobrzędowców, Ukraińców i gości ze świata.
Biała Synagoga – Sejny
Niedziela, 28 kwiecień
17.00 Spektakl zespołu “Yaaled” z Rzymu pt. "Ziemia zgryzoty"
Koncert muzyki tradycyjnej z Włoch: Gigi Liberti i Sandro Mengali, teatr “Yaaled” prezentacja dokumentacji: obrzędy południowych Włoch
Sala STA – Suwałki
Wystawy:
Rzeźby Antoniego Rząsy
Fotografie Pawła Kwieka
Fotografie Krzysztofa Furmanka
Teatry i spektakle:“Yaaled” (Rzym) "Ziemia zgryzoty"
“Cordia” (Moskwa) “Misteria” oraz ludyczna klownada
“Wieritioncy” (Moskwa) – obrzęd szopki
Koncerty:
Gigi Liberti i Sandro Mengali
Kwartet Jorgi
Antoni Pilch
“Wieritioncy”
Seminarium:
“Pogranicze w działalności artystycznej” z udziałem pracowników Katedry Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego
Warsztaty:
Tim Dalton (Le Theatre des Petites Oreilles – Francja)
Olga Łapszyna
Działania z dziećmi:
Jacek Ostaszewski
Olga Wieliczkina – “Wieritioncy”
Janusz Byszewski – grupa “Partner”
Działania animacyjne:
Grupa z Lucimia
Prezentacje dokumentacji:
”Yaaled” – obrzędy południowych Włoch
Grupa z Lucimia
Sergiusz Starostin – muzyka Słowian
Wyprawy do wiosek:
Krasnogruda
Becejły
Sesja filmowa
Stoisko wydawnicze
“Pieśni starowieku”:
Spotkanie w synagodze w Sejnach z udziałem śpiewaków i muzyków z wiosek litewskich i polskich, Rosjan-starowierców, Ukraińców i gości ze świata.
Program spektaklu
La Compania Yaaled przedstawia Ziemię zgryzoty spektakl oparty na wierszach w A. Pierro i R. Scotellaro poświęcony Ernesto De Martino i ludziom z południa Włoch.
Udział biorą:
Ola Szuta
Mariusz Szuta
Alessandro Mengali
Giggi Liberti
Dariusz Narloch
Jan Słowiński
Hanna Igiel
Tłumaczenia i konsultacja artystyczna:
Małgorzata Ślaska
Reżyseria i adaptacja:
Alessandro Mengali
Muzyka i pieśni z południowych Włoch
Moja matka przechodziła
Drodzy bracia,
pytacie mnie pogodni
czy nasza wieś rodzinna wciąż jest piękna
czy nadal pachną gliną
wąwozy
i czy klasztor
– wraz ze swoją dzwonnicą tak srogą,
prawie jak olbrzym, który uciekł od ludzi –
jest bardziej zrujnowany i pusty;
ale mnie nie pytacie,
nic nie mówicie
o krukach, tych “krzykach żalu”,
tych “fragmentach dymu”
dookoła przepaści
cmentarza – – –
A. Pierro
Zakochani
Patrzyli na się cisi
i oddech wstrzymując
zakochani.
Oczy mieli stanowcze
i błyszczące,
lecz czas, który pusty się toczył,
gromadził ciemność
i drgania płaczu.
I oto raz, tak jak trawa
którą znajdujesz, gdy z muru wyrasta,
narodziło się słowo,
potem drugie, potem innych wiele:
ale za każdym razem
ich dźwięk przypominał
jakąś rzecz przyśnioną,
którą w nocy słyszałeś i która potem
słabsza w ciągu dnia powraca.
A. Pierro
Przejście do miasta
Utraciłem moje chłopskie niewolnictwo,
nie rąbnę już sobie szklaneczki szczęśliwy
utraciłem moją wolność.
Miasto długiego wygnania
ciszy w białym punkcie ryków;
muszę liczyć mój czas
kursami tramwajów,
muszę rozpakowywać moje zamknięte bagaże,
regulować mój płacz, mój uśmiech.
Utraciłem moją wolność:
miasto objawiło mi się nocą
po całym dniu
szlochania pociągu,
i nie było naszego księżyca,
i nie było czarnego stołu nocy
i góry zagubiły się po drodze.
R. Scotellaro
Mam wypisane na twarzy
Mam wypisane na twarzy
jak płonę w środku.
Co mam robić, Mateczko Święta
co mam robić?
Zostawiłem miasteczko
które dawało mi oddech nieba,
a teraz, w tym mieście
tylko mury cisną mi się w gębę
dręczą mnie przedmioty i ten wrzask,
jak w mrowisku.
Niemalże boję się,
gdy spoglądam wokół:
zdaje mi się, że oczy ludzi
uderzają kamieniami;
a kiedy wstaje dzień
stopy plączą mi się w linie
która ściska mocniej niż ręka.
A. Pierro
Albino Pierro i Rocco Scotellaro pochodzą z Lukanii – jednego z regionów włoskiego południa, jeszcze do niedawna biednego i zacofanego, ale i z głęboko zakorzenionymi tradycjami i starą kulturą.
A. Pierro urodził się w Tursi, a od wielu lat mieszka w Rzymie. Jego wiersze, publikowane od 1946 r. są tłumaczone i wydawane na całym świecie; poeta kandydował wielokrotnie do literackiej nagrody Nobla.
Jego twórczość wyróżnia użycie dialektu charakterystycznego dla rodzinnego miasteczka Tursi: w tym języku, który Pierro podniósł do rangi artystycznej, powstały wiersze o tematyce uniwersalnej.
R. Scotellaro (zmarły młodo w 1953 roku) był poetą wyrażającym w swych wierszach nie tylko nostalgię za pięknem i przeszłością swej ziemi, ale również dążenia postępowe. Zapalony działacz społeczny, angażował się czynnie w codzienną walkę o demokrację (był to, na południu Włoch, okres intensywnych walk chłopskich), za co przyszło mu nawet zapłacić więzieniem.
Ernesto De Martino (zmarły w 1965 roku) był wybitnym etnologiem i innowatorem w swej dziedzinie. Jego podstawowe dzieła to: Świat magiczny, Koniec świata, Południe i magia, Ziemia zgryzoty (z tej ostatniej książki zapożyczyliśmy tytuł naszego spektaklu). Był również bardzo zaangażowany w problemy społeczne włoskiego południa. Pisał: "Czym innym dla mnie była Lukania w trakcie moich badań, jak nie właśnie ziemią pamięci, poszukiwaną ojczyzną, bez której stać bym się mógł bezpaństwowcem: bez dzwonnicy ani krajobrazu rodzinnego, bez źdźbła trawy ani ludzkiej twarzy, bez przyjacielskiego głosu, bez niczego, co miałoby siłę pamięci lub niosłoby zachętę na przyszłość..."