Projekt "Dzieci pogranicza" bazował na doświadczeniach i poglądach, które przez wiele lat były przez inicjatorów projektu praktykowane w pracy z dziećmi i młodzieżą na pograniczu. W pracy wzięły udział dzieci różnych narodowości i wyznań z Europy. Działania wszelkie zmierzały do wyzwolenia procesu artystycznej kreacji dzieci, które z zasłyszanych opowieści od ludzi starszych, własnych przeżyć i odkryć budowały bogaty w rozmaite znaczenia i emocje kosmos własnego miejsca zamieszkania. Istotą spotkania było również dopomożenie dzieciom w stawianiu sobie pytań o własną tożsamość, pochodzenie, historię najbliższych a i miejsca z którego się wywodzą, czy sąsiadów.
Dzieci na pograniczu. Kinder im Grenzland. 2002
Sponsorzy projektu
Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Program „Młodzież”, Warszawa
Fundacja „Pogranicze”
Program Unii Europejskiej „Młodzi dla Europy” ,Kopenhaga
Ministerstwo Sprawiedliwości, Kobiet, Młodzieży i Rodzin Landu Szlezwik Holsztyn w Kilonii
Fundacja Hermann Niermann, Dusseldorf
Niemiecki Związek Szkół i Języków w Północnym Szlezwiku
Niemiecki Związek Młodzieży w Północnym Szlezwiku
W projekcie udział wzięła młodzież polska i litewska z Sejn oraz młodzież z pogranicza niemiecko-duńskiego z Północnego Szlezwiku z Danii oraz z Republiki Federalnej Niemiec
Liderzy projektu:
Bożena Szroeder
Ute Willimzig-Spiekerman
Johannes Herschbach
Wiesław Szumiński
Opieka artystyczna i prowadzenie warsztatów
Warsztaty literackie - Dziennik Pokładowy
Ute Willimzig-Spiekerman
Hanna Tomal
Warsztaty ceramiczne:
Wiesław Szumiński
Renata Mackiewicz
Warsztaty teatralne i muzyczne
Bożena Szroeder
Budowa łodzi
Johannes Herschbach
Jerzy Czyżyński
Tłumaczenia
Hanna Tomal
Opieka nad dziećmi
Marika Bestmann
Tomas Bestmann
Jan Zameit
Projekt "Dzieci pogranicza" bazował na doświadczeniach i poglądach, które przez wiele lat były przez inicjatorów projektu praktykowane w pracy z dziećmi i młodzieżą na pograniczu. W pracy wzięły udział dzieci różnych narodowości i wyznań z Europy. Działania wszelkie zmierzały do wyzwolenia procesu artystycznej kreacji dzieci, które z zasłyszanych opowieści od ludzi starszych, własnych przeżyć i odkryć budowały bogaty w rozmaite znaczenia i emocje kosmos własnego miejsca zamieszkania. Istotą spotkania było również dopomożenie dzieciom w stawianiu sobie pytań o własną tożsamość, pochodzenie, historię najbliższych a i miejsca z którego się wywodzą, czy sąsiadów.
Praca podzielona została na trzy etapy-kroki zbliżania się do siebie
Krok pierwszy - w sierpniu 2001 pięciu uczniów (uczennic) z Północnego Szlezwiku wyjechało na tydzień do Sejn / Polska, by tam wspólnie z młodzieżą wziąć udział w pracy nad przedstawieniem teatralnym "Kroniki sejneńskie", by zebrać pierwsze doświadczenia w artystycznej pracy teatralnej oraz aby pełnić obowiązki "ambasadorów" młodzieży z różnych mniejszości. Młodzi ludzie z Sejn byli przewodnikami dla dzieci z Danii po wielokulturowych tradycjach pogranicza polsko-litewskiego w Sejnach
Krok drugi - we wrześniu 2001 młodzi ludzie z Sejn ruszyli w podróż na pogranicze niemiecko-duńskie. Tam odbywała się wspólnie z młodzieżą niemiecką prezentacja spektaklu pt: "Kroniki sejneńskie", a także realizowanych przez Fundację Pogranicza projektów lokalnych i europejskich. Młodzież niemiecka pełniąca funkcję "little Guides" przybliżyła i zaprezentowała bogactwo swojego regionu. Spektakl prezentowano w szkołach w Danii w Północnym Szlezwiku i Republice Federalnej Niemiec
Krok trzeci - Statek-Ojczyzna. Artystyczne warsztaty (malarstwo, opowiadanie o tradycjach, ceramika, literatura, performance, sztuka ludowa...) zmierzające do budowy łodzi - jako symbolicznej przestrzeni bliskiej dzieciom, która z jednej strony była łodzią-domem rodzinnym z drugiej łodzią-małą ojczyzną. Spotkanie zakończyło się ceremonią chrztu łodzi na której złożone zostaną skarby dzieci pogranicza. (fotografie rodzin, opowieści o dziadkach, o podróży i tęsknotach, o samotności, o Ojczyźnie, pieśni ludowe, pamiątki z domów dzieci)
W pracy artystycznej odwoływaliśmy się do dwóch przestrzeni:
1. przestrzeń najbliższa człowiekowi związana z rodziną, domem, miejscem zamieszkania, historią
2. przestrzeń otaczająca człowieka - natura
ARTYKUŁY Z PRASY
Historia poprzez pieśń i taniec do życia przywrócona
Młodzież z polski i Północnego Szlezwiku przedstawia "Kroniki Sejneńskie"
"Pochodzimy podobnie jak wy z pogranicza, i mamy ze sobą wiele wspólnego. Dlatego chcemy abyście wysłuchali naszej historii", to słowa Bożeny Schroeder, pedagoga teatralnego, która powołała do życia "Kroniki Sejneńskie". Wraz z jedenaściorgiem dzieci przedstawia ona historię miasta, używając niewielu rekwizytów, ale mimo to pełną wyrazu, w języku polskim. Opowieści, modlitwy, pieśni i tańce, to środki wyrazu, dzięki którym możemy odebrać historię tego małego polskiego miasteczka.
"Kroniki Sejneńskie" stanowią pierwszy krok w realizacji projektu "Dzieci pogranicza - skarby pogranicza", którego uczestnikami są Niemiecki Związek Szkół i Języka Północnego Szlezwiku (DSSV), Związek Młodzieży Niemieckiej Północnego Szlezwiku i Fundacja Pogranicze, ( o czym pisaliśmy już wcześniej).
Sejny, małe miasto w północno-wschodniej Polsce, położone bezpośrednio przy granicy z Litwą było niegdyś ośrodkiem różnorodnych grup etnicznych i religijnych: Polaków wyznania katolickiego i ewangelicznego, Litwinów, Staroobrzędowców z Rosji i Białorusi, Cyganów, a do drugiej wojny światowej stanowiło także dużą gminę żydowską. W cyklu projektów "Wspomnienia z przeszłości" grupa młodzieży pod opieką Bożeny Schroeder zbierała widokówki ze starych Sejn, rodzinne zdjęcia, słuchała wspomnień i opowieści swych dziadków o historii miasta. Wspólnie z artystą plastykiem Wiesławem Szumińskim odtworzyła z gliny budynki miasta, kościoły i synagogę. Jako ostatni krok projektu powstało przedstawienie "Kroniki Sejneńskie".
Młodzież z Polski śpiewa pieśni ze swego rodzinnego miasta, z Litwy, Ukrainy, z Rosji. Dzięki malutkim glinianym domkom ożywia stare historie. Młodzież w spektaklu to anioły, które zaglądają nocą pod dachy śpiących mieszkańców i przywołują ich losy, rozmawiają z nimi. Również pięcioro młodych ludzi z Północnego Szlezwiku bierze udział w tym przedstawieniu, budując symboliczny most pomiędzy polskimi wykonawcami a niemiecką publicznością, tak, że mimo bariery językowej może ona zrozumieć "Kroniki Sejneńskie".
Pod każdym z dachów kryją się różnorodne historie. Modlitwy katolików, staroobrzędowców, i Żydów, pieśni wieczorne Litwinów, i kołysanki: wszystkiego tego anioły wysłuchują w tym samym momencie. Również historia pięknej i bogatej Żydówki Racheli wzbudza ich zainteresowanie. Kochana przez dwóch mężczyzn, umiera ona jednak krótko przed swym ślubem.
Publiczność miała też możliwość uczestniczenia w litewskim weselu, które trwało zwykle trzy dni, aż do chwili, gdy goście zmęczeni już świętowaniem popadali w melancholię, i zamieniali radosne pieśni w smutne. Zdarzało się i tak, że ktoś chcąc rozbawić towarzystwo opowiadał śmieszne historyjki, jak na przykład tę o szmuglowaniu gęsi.
Aktorzy zamknęli "Kroniki Sejneńskie" trzymając w ręku zapalone świece i przekazując swe opowieści dalej, podając je publiczności, z przesłaniem " Uważajcie na nie! Szanujcie je!".
Polska grupa przywiozła publiczności sękacz. Sękacz, który jest specjalnością niemieckich piekarzy i cukierników, dzisiaj jest tradycyjnym ciastem Sejneńszczyzny.
"Apenrade", 18.09.2001
O projekcie na stronie partnerskiej organizacji Jugendhof Knivsberg ( w języku niemieckim)
