Attila József

Attila József

Attila József urodził się 11 kwietnia 1905 roku w Budapeszcie. Przez całe dzieciństwo i młodość borykał się z biedą, przez całe życie – z postępującą neurastenią.

Pierwszy zbiór wierszy, pt. Żebrak piękna wydał w 1922 roku. Dwa lata później rozpoczął studia na uniwersytecie w Szegedzie, ale rychło został z tej uczelni wydalony za „niemoralne” przesłanie wiersza Z czystym sercem. W 1925 roku ukazał się tom wierszy pt. Nie ja krzyczę. Od jesieni 1926 do lata 1927 studiował na Sorbonie w Paryżu. Po powrocie na Węgry opublikował: Nie mam ojca ni matki, 1929; Rób swoje, nie narzekaj, 1931; Noc na przedmieściu, 1932; Bardzo boli, 1936.

Za życia nie zdobył należnego uznania jako poeta. Nie powiodły mu się również próby uporządkowania spraw osobistych. Po kolejnym ataku choroby, 3 grudnia 1937 roku popełnił samobójstwo w Balatonszárszó, rzucając się pod koła pociągu.

Dopiero wówczas odkryto w Attili Józsefie jednego z największych poetów węgierskich. Uhonorowano jego twórczość Nagrodą Baumgartena (1938) i Nagrodą Kossutha (1948), a dzień jego urodzin – 11 kwietnia – ustanowiono dorocznym świętem poezji.

Daty z życia Attili Józsefa

1905 – 11 kwietnia urodził się w Budapeszcie. Matka – Borbála Pöcze, ojciec – Áron József.
1908 – latem ojciec znika z domu, wedle mniemań rodziny – emigruje zarobkowo do Ameryki. W rzeczywistości – osiedla się ostatecznie w Rumunii (tam umiera w 1937).
1910 – przymuszona nędzą matka oddaje synka i młodszą córkę do sierocińca prowadzonego przez Krajową Ligę Ochrony Dziecka, skąd Attila trafia do Öcsöd, do chłopskiej rodziny Ferenca Gombaia.
1912 – powrót do matki do Budapesztu.
1914 – pierwsza próba samobójcza, ciężka choroba matki.
1917 – ponownie trafia do domu dziecka (w Monor).
1918 – w styczniu ucieka z domu dziecka; latem spędza miesiąc w Abbazji (dziś: Opatija), w ramach akcji socjalnej króla Karola IV.
1919 – 27 grudnia umiera matka.
1920 – w październiku rozpoczyna naukę w gimnazjum w Makó.
1922 – ukazuje się pierwszy tom wierszy Attili Józsefa pt. Szépség koldusa (Żebrak piękna).
1923 – porzuca gimnazjum w Makó; w Budapeszcie zalicza dwie ostatnie klasy w trybie eksternistycznym i zdaje egzamin maturalny (w grudniu).
1924 – od września studiuje na uniwersytecie w Segedynie (Szeged) hungarystykę, romanistykę i filozofię; proces sądowy w związku z oskarżeniem o bluźniercze treści wiersza Zbuntowany Chrystus.
1925 – w styczniu ukazuje się drugi tom wierszy Attili Józsefa Nem én kiáltok (nie ja krzyczę); w kwietniu konflikt z profesorem Antalem Horgerem z powodu wiersza Z czystym sercem; wyjeżdża z Segedyna do Wiednia, gdzie zapisuje się na uniwersytet i nawiązuje kontakty ze środowiskiem emigrantów węgierskich (m. in. B. Balázs, L. Kassák, Gy. Lukács).
1926 – jesienią udaje się do Paryża, gdzie uczęszcza na Sorbonę.
1927-1928 – powraca do Budapesztu, kontynuuje studia, praca w Biurze Handlu Zagranicznego.
1928 – pobyt w sanatorium z powodu wyczerpania nerwowego (neurastenia gravis); miłość do Márty Vágó.
1929 – w lutym ukazuje się trzeci tom wierszy Attili Józsefa Nincsen apám se anyám (Nie mam ojca ni matki).
1930 – zapisuje się do nielegalnej Partii Komunistycznej; początek związku z Judit Szántó.
1931 – w marcu ukazuje się czwarty tom wierszy Attili Józsefa Döntsd a t“okét, ne siránkozz (Rób swoje, nie narzekaj).
1932 – kolejny tom wierszy Külvárosi éj (Noc na przedmieściu).
1933 – porzuca partię; kuracja psychoanalityczna.
1935 – kolejny pobyt w sanatorium.
1936 – od marca pracuje w redakcji „Szép Szó”, wespół z wybitnym krytykiem Pálem Ignotusem; zrywa z Judit Szántó; w grudniu wydaje ostatnią za życia książkę poetycką pt. Nagyon faj (Bardzo boli).
1937 – w styczniu spotyka się w Budapeszcie z Tomaszem Mannem; burzliwa miłość do Flóry Kozmutzy; latem przebywa po raz kolejny w sanatorium; 4 listopada udaje się wraz z siostrą Jolán do Balatonszárszó; 3 grudnia ginie śmiercią samobójczą pod kołami pociągu.

Attila József Olśnienie, Sejny 2005, Fundacja Pogranicze.