Piotr Wdowiak. Bezdrożami Litwy i Inflant. 17 spotkań z Wilniukami.

Piotr Wdowiak. Bezdrożami Litwy i Inflant. 17 spotkań z Wilniukami.

Wilniuk to dziecię Rzeczpospolitej Obojga, a dokładniej Wielu Narodów. To wytwór państwa federacyjnego, złożonego z Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Dzisiejszy Wilniuk to potomek uczestników powstań, osób, którzy nie poddali się w działanach I wojny światowej, przetrwali dramatyczne lata II wojny. Nigdy nie poddali się rusyfikacji, germanizacji, presji lituanizacyjnej czy sowietyzacji.

Kanwą dla rozmów było pogranicze i zjawisko pomieszania różnych narodów i tożsamości na terenach b. Wielkiego Księstwa Litewskiego. Są to  historie ludzkie umiejscowione w okresie Rosji carskiej, przedwojennej Polski, wojennej okupacji radzieckiej i hitlerowskiej, czasach radzieckich, a następnie wolnej Litwy i Łotwy. Rozmowy te nie byłyby możliwe poza obszarem WKL i każde z tych spotkań potwierdziło, że jest ono w życiurozmówców żywą przestrzenią. Po pierwsze dlatego, że należą oni w większości do pokolenia odchodzącego ze względu na wiek i doświadczenie życiowe, które można krótko podsumować – Świadkowie Historii. Po drugie, ich cechą wspólną jest świadomość historyczna i poczucie tego, że historia jest ciągłością. Głównymi wątkami naszych rozmów była rodzina, przywiązanie do języka ojczystego, świadomość własnej historii, literatury, wyznania i pamięć o przodkach. Rozmowy były często pytaniem wprost o przyszłość tożsamości i kondycji polskiej, ale także innych mniejszości narodowych na Litwie. Nieprzypadkowo wśród partnerów do rozmowy znalazły się osoby posługujące się przynajmniej trzema językami WKL (litewski, polski, rosyjski, karaimski, krymskotatarski, białoruski) i należące do mniejszości narodowych i wyznaniowych jak: Karaimi, Tatarzy, staroobrzędowcy. Ich życie i działalność są przykładem, że idee Rzeczypospolitej Obojga Narodów są wciąż aktualne, a każdego z nich bez wątpienia można nazwać Człowiekiem Pogranicza lub obywatelem WKL.

Piotr Wdowiak rozmawia: 

  • ze Stefania Romer o dworach Auksztoty, wynaradawianiu Polaków na Kowieńszczyźnie, 
  • z Jadwigą Gojlewicz - o ostatnich takich polskich śpiewaczkach z Dużych Łopi, 
  • z Bronisławem Piotrowskim o polskim ziemiaństwie i samotności na pograniczu litewsko-łotewskim,
  • z Ryszardem Jankowskim, Leonią Piotrowską  o życiu pod wiatr Polaków na Laudzie z zakrystianem wędziagolskim i nauczycielką kowieńskich szkół,
  • z Rogerem Sergiuszem Solańskim  o tułaczce życiowej, kresowej Arkadii oraz jej upadku, wdzięczności za życie przy sowietach i wielkiej niezłomności charakteru ludzkiego
  • z Adasem Jakubauskausem – o Ojczyznach litewskich Tatarów, związkach między Litwą a Polską i tradycjach Rzecz-pospolitej Obojga Narodów
  • z  Michałem Zajączkowskim i Raisa Kobecka o Ojczyznach Karaimów
  • z Mariuszem Jonaitisem o tradycji ziemiaństwa polsko-litewskiego, “sprawiedliwości sowieckiej” i stosunku do prawa w II RL
  • z Tomaszem Koszewskim o pograniczu i współżyciu Ugrofinów, Bałtów i narodów nordyckich, Słowian w krajach bałtyckich
  • z Walerym Jemilianowem o wielokulturowych Święcianach i o mostach i kościach niezgody między Polakami a Litwinami
  • z Anną Kowzan-Rimeikiene o polskich rodach i pamięci powstańców styczniowych
  • z Rustisem Kamuntawicziusem o mostach i murach między Polakami i Litwinami