Studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim, uzyskał w 1976 roku stopień doktora za rozprawę o Stanisławie Brzozowskim. W 1990 habilitował się na podstawie książki Etos lewicy. Esej o narodzinach kulturalizmu polskiego.
Jest profesorem w Instytucie Kultury Polskiej na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego i na Wydziale Reżyserii Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie, wykłada historię i antropologię kultury (polskiej i porównawczej); eseista, krytyk, publicysta. Od 1992 r. kierownik Katedry Kultury Polskiej, od 1998 r. wraz z jej przekształceniem w Instytut Kultury Polskiej - jego dyrektor (do 2005), obecnie przewodniczący Rady IKP.
Członek Komitetu Nauk o Kulturze (wiceprzewodniczący) oraz Komitetu Nauk o Literaturze PAN, przewodniczący Humanistycznego Zespołu Ekspertów Ministra Edukacji Narodowej, członek-korespondent Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, członek Rady Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk, członek Międzynarodowego Stowarzyszenia im. Janusza Korczaka, Association Internationale de Critiques Litteraires oraz Collegium Invisibile.
Debiutował na łamach dwutygodnika „Współczesność” jako krytyk. W latach 1978–1981 był redaktorem tygodnika „Literatura”, a w 1981 r. - czasopisma „Meritum”. Autor i współautor licznych publikacji, książek i podręczników. Współautor (wespół z Tomaszem Zygadło scenariusza do obyczajowego filmu fabularnego pt.: Sceny dziecięce z życia prowincji (reż. Tomasz Zygadło, Polska 198], premiera 12 stycznia 1987[3]).
Laureat nagrody Polskiego PEN-Clubu im. Jana Strzeleckiego (1998). Mieszka w Warszawie.
Prof. dr hab. Andrzej Mencwel jest redaktorem serii "Communicare" wydawanej przez Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego i został wyróżniony nagrodą czasopisma "Literatura na Świecie" w kategorii "Inicjatywy Wydawnicze" w 2010 roku.