Norman Manea w serii Meridian zaistniał już po raz drugi. Ten rumuński pisarz i opozycjonista, mieszkający obecnie w USA, miał już tu opublikowany zbiór opowiadań pt. Październik, godzina ósma, o których Richard Eder napisał, iż ich autor "...nie tyle uzupełnia rzeczywistość świata, ile odkrywa jego nierzeczywistość". Teraz w Sejnach wydano zbiór esejów, zatytułowany O klownach: Dyktator i Artysta. W ślad za pierwodrukiem amerykańskim w roku 1992 krytycy tak oto definiowali ową książkę:
Louis Begley: "Zbiór esejów (...) jest wymownym i jednoznacznym świadectwem zmagań pisarza uporczywie broniącego swojego zdrowia psychicznego i honoru w Rumunii Ceausescu". Michael Harris: "Literatura czasu totalitaryzmu przybierała różne formy. Miarą pozycji Manei jest to, że w chórze udręczonych jego głos brzmi wyjątkowo oryginalnie...". Stanisław Barańczak: "Manea jest świadkiem zbyt świadomym, żeby wykorzystać swój dar obserwacji w pogoni za sensacją. Dla niego znaczenie ma obraz życia całego narodu, który trafił pod panowanie systemu groteskowego i przerażającego jednocześnie".
I wreszcie książka trzecia - Dudni kamień, dudni... Istvana Szilagyi, która jest nie tylko jedną z najważniejszych w dorobku tego węgierskiego pisarza (rocznik 1938), ale podobnie jak jego "Poroże" należy do najważniejszych dzieł we współczesnej literaturze węgierskiej. "Ten epicki fresk i psychologiczne studium, historiozoficzny esej i poemat zarazem - pisze Bohdan Zadura - gdyby nie nazywał się tak, jak się nazywa, mógłby nosić tytuł Lament, jak siedmiogrodzka miejscowość (...), w której i wokół której w początkach XX wieku rozgrywa się akcja powieści, osnuta wokół miłości...".
Przyznaję się. Nie przeczytałam tej książki. Ledwie przerzuciłam i poczułam, że dzieje się coś złego. "W trakcie pracy nad przekładem tej powieści niemiecki tłumacz doznał zawału serca" - pisze Zadura. Muszę poczekać, nastawić się psychicznie...
(kon), "Gazeta Współczesna" 13-15.07.2001
Josif Burg, Okruchy, Sejny 2001, Fundacja Pogranicze
Norman Manea, O klownach. Dyktator i Artysta. Sejny 2001, Fundacja Pogranicze.