Kompromis z absurdem, Michał Petryk, "Polityka"

Kompromis z absurdem, Michał Petryk, "Polityka"

Opowiadania zamieszczone w tomie Kompromis dają niepowtarzalną możliwość spojrzenia na ziemię nieznaną, na kraj, który przez lata izolacji stał się tak odległy, że niemal mityczny. Lektura książki może częściowo zaspokoić ciekawość i przybliżyć albańskie realia zarówno z czasów dyktatury, jak i przemian. Proza Alicki nie ma nic wspólnego z surrealizmem, choć pozornie jej absurdalność mogłaby nasuwać takie skojarzenia u czytelnika, który nie pamięta lub nie zna tak zwanych czasów komunizmu. Autor nie pozostawia wątpliwości, opowiada o nagich faktach. Dla wymysłów brak tu miejsca. Opowiedziane historie nie są literacką fikcją, a raczej argumentem za tym, że życie potrafi prześcignąć wszelkie fantazje. Lapidarności opisu towarzyszy poczucie humoru, które niekoniecznie musi śmieszyć. Doskonale zmrożone zwłoki z opowiadania Adonis mogłyby wywołać sarkastyczny uśmiech, ale czy jest to możliwe, jeśli są zwłokami ojca bohatera?

Jednocześnie nie brakuje prób grania na uczuciach czytelnika, co nie każdego musi zachwycić. Jednak dzięki opisom drastycznych sytuacji, jak ta z opowiadania Matka, można przyjrzeć się motywacjom obywateli totalitarnej Albanii. Niekoniecznie jest to odkrywcze.

W opowiadaniu Krótka historia dobrze urodzonych autor pokazuje komiczne przypadki, które zdarzają się w czasie transformacji, kiedy wszystko, nawet szlacheckie pochodzenie, staje się towarem na sprzedaż. Ale bez wątpienia najciekawsze opowiadanie to Hasła. Wraz z Małym mężczyzną i Wiejską historią opowiadanie to stało się kanwą dla francusko-albańskiego filmu Hasła, który w 2001 roku zdobył Nagrodę Młodych na festiwalu w Cannes. Prowincjonalny nauczyciel bierze udział w nieustającej akcji układania na stokach okolicznych gór haseł tak zaangażowanych, że aż śmiesznych. Wśród liter sławiących rewolucję zawiązuje się romans...

Michał Petryk, "Polityka"

Ylljet Aliçka, Kompromis. 13 opowiadań albańskich. Tłumaczenie Dorota Horodyska, Sejny 2002, Fundacja Pogranicze.