Krystaliczna sieć, pismo "Studium"

Krystaliczna sieć, pismo "Studium"

Mirko Kovač od lat mierzył się w swojej prozie z bałkańskimi upiorami. Starał się na bieżąco analizować sytuację w byłej Jugosławii, próbował opisywać stan, jaki powstał w czasie działań wojennych, zajmowało go „tu” i „teraz”. W końcu musiał stwierdzić, że to nie wystarczy. Postanowił sięgnąć nieco w przeszłość i tam poszukać odpowiedzi na pytanie, jak mogło dojść do tak wielkiej tragedii kilku środkowoeuropejskich narodów. Opublikowana w roku 1995 „Krystaliczna sieć” jest właśnie o tym: jak mogło do tego wszystkiego dojść. Mimo poważnego tematu nie jest to jednak książka ponura, ukazująca jedynie ciemną stronę historii. Błyskotliwy humor i lekki dowcip Kovača są w niej wszechobecne i sąsiadują z niezwykle poważnymi sprawami.

Bohaterem „Krystalicznej sieci” jest młody mężczyzna, trudniący się skupywaniem antyków, lub tego, co można jako antyk zyskownie sprzedać, a także szmuglowaniem. Udaje się on w dalekie podróże po kraju i dokonuje antykwarycznych zakupów w domach prywatnych, najczęściej bardzo niezamożnych osób. Jest przy tym w bohaterze „Krystalicznej sieci”, jak on sam stwierdza, „jakieś rozdwojenie” i życie jego, gdy patrzeć na nie z boku, „rozpięte jest między chlewem a pałacem”. O swojej tajemniczej naturze mówi on: „Mnie blask potrzebny jest tylko po to, żebym ujrzał własny mrok. Ja też kupię sobie kiedyś jakiś lampion, ale nie dal próżnego zadowolenia, tylko jako podnietę dla moich myśli, które zawieszone między skrajnościami wciąż krążą.” Historia tego bohatera splata się z historiami losów wielu innych postaci. Całość daje pewna wizję życia w Jugosławii, a szczególnie w Belgradzie lat sześćdziesiątych. Piszący o „Krystalicznej sieci” wieloletni przyjaciel Mirko Kovača, również powieściopisarz Filip David, podkreślił, że z każdą nowa książką Kovač potwierdza swoją pisarską dojrzałość i każda jego książka jest lepsza od poprzedniej, a „Krystaliczna sieć, z dotychczas opublikowanych jest zdecydowanie najlepsza. David dodał także, że ta melancholijna i sentymentalna, czuła i okrutna, niewinna i cyniczna powieść ukazuje pełny wymiar talentu artystycznego Kovača. Istotnie, robi w tej powieści wrażenie połączenie opisów ludzkiego okrucieństwa, a nawet perwersyjności z bardzo lirycznym przedstawieniem czułości, wrażliwości i delikatności. Pod koniec tej przejmującej książki narrator, w którym rozpoznać można rysy autora, tak mówi do sameog siebie, przypominając sobie słowa dawnego kolegi: „Czemu nie weźmiesz przykładu z Nabokova? Kiedy jego bohater jest podekscytowany lub czymś zdziwiony, wówczas maestro nie wstydzi się opisywać szczegółowo ruchu brwi, ich wędrówki po gładkim czole do tyłu głowy i z powrotem. Baw się i panuj nad rzeczami, tak jak nad światem panuje Bóg.” Można spokojnie założyć, że Kovač z tej rady skorzystał.

Krystaliczna sieć, pismo "Studium"

Mirko Kovač Krystaliczna sieć, Sejny 2006, Fundacja Pogranicze.