Oko za ząb. Trzej współcześni poeci słowaccy. Piotr Kitrasiewicz, 12.07.2006

Oko za ząb. Trzej współcześni poeci słowaccy. Piotr Kitrasiewicz, 12.07.2006

Tom zawiera wybory utworów trzech współczesnych poetów słowackich zaliczanych do średniej generacji. Oleg Pastier urodził się we wsi Nowa Dedina w 1952 roku i wszedł do literatury jako jeden z twórców samizdatu czyli słowackiej kultury niezależnej. Karol Chmel przyszedł na świat w Zwoleniu w roku 1953 i oprócz własnej twórczości zasłynął jako tłumacz poetów polskich, między innymi Czesława Miłosza, Ryszarda Krynickiego, Tadeusza Różewicza, Ewy Lipskiej. Z kolei Ivan Kolenic – także ze Zwolenia – urodził się w 1965 r. i po debiucie w roku 1986 został uznany za „straszne dziecko” słowackiej literatury. Twórczość trzech autorów wynikła z inspiracji Samotnymi Dystansowcami (nowofalowej słowackiej grupy poetyckiej), ale każdy z nich wykorzystał tę fascynację w oryginalny, mocno zindywidualizowany sposób. Obok odwołań do wartości uniwersalnych, w tym wolności, brutalnie zdławionej po Praskiej Wiośnie u naszych południowych sąsiadów, poeci eksperymentują z formą.

Wiersze Pastiera są oszczędne i relatywizujące swoją zawartość treściową (widać to zwłaszcza w cyklu noszącym tytuł „Może”). Chmela interesują związki miedzy religiami i tak zwanymi prawdami objawionymi, a krótka forma jego utworów przybiera niekiedy postać medytacyjnych „haiku”. Najdłuższe, przesycone buntem i brutalizmem oraz elementami dekadenckimi są wiersze Kolenica, przy czym poeta tworzy również ciekawe eksperymenty w zakresie poezji konkretnej („Szepty…”). Wszyscy trzej proponują interesującą i odmienną poetykę, wyrastając ze wspólnego korzenia historyczno-kulturowego oraz pokrewnych doświadczeń.

Tom ukazał się w wyborze, opracowaniu i tłumaczeniu Leszka Engelkinga, którego Posłowie daje - obok omówień twórczości trzech poetów – rys społeczno-kulturalny literatury słowackiej po II wojnie światowej. A literatura ta, pomimo bliskości geograficznej Słowacji i pokrewieństwa lingwistyczno-etnicznego naszych narodów, jest u nas ciągle zbyt mało znana. Także twórców z „Oko za ząb” wcześniej w Polsce prawie nie publikowano, a są to wybitne osobowości artystyczne słowackiej literatury dnia dzisiejszego i wczorajszego.

Książkę wydano w serii „Meridian” wydawnictwa Pogranicze, od kilku lat niestrudzenie przybliżającego polskim czytelnikom wartościowych, a zupełnie nam nieznanych pisarzy z Europy środkowej. 

Piotr Kitrasiewicz

Oleg Pastier, Karol Chmel, Ivan Kolenic Oko za ząb  przekład i posłowie Leszek Engelking, Pogranicze, Sejny 2006