Rozmawiając podczas wojny z Ukraińcami, wśród których były wdowy i żołnierze, aktywiści i dziennikarze, ludzie odbudowujący zrujnowane domy i prezydent w swoim bunkrze, cały czas słyszałem powtarzane w nieskończoność słowo „wolność”: „Walczymy o wolność”, „Wolność to nasza religia”, „Wolność sama w sobie jest wyborem”, „Rezygnując z ucieczki wybraliśmy wolność”. Cóż jednak przez to rozumieli? Wydawać by się mogło, że w całej Ukrainie idea wolności oznacza wyzwolenie od okupacji. Ale to nie ma nic wspólnego z tym, czego doświadczyłem. Spośród zapytywanych przeze mnie, ani jedna osoba nie stwierdziła, że przez wolność rozumie wolność od Rosjan. Rosjanie przeszkodzili im w czymś innym, w osobistym albo rodzinnym, lokalnym albo narodowym poczuciu, że sprawy mają się lepiej, że świat się otwiera, że następnemu pokoleniu będzie się żyło lepiej, że podjęte teraz decyzje będą miały znaczenie. Wolność była obecnością, była po coś.
Timothy Snyder
Sympozjony z cyklu „Czytanie Drugiego” odbywają się w Międzynarodowym Centrum Dialogu w Krasnogrudzie, w gościnnych przestrzeniach Dworu Miłosza. Zajęcia, prowadzone w formie konwersatoriów poświęcone są współczesnym odczytaniom idei wybitnych myślicieli, silnie rezonujących z wyzwaniami, przed którymi stoją ludzie pogranicza. Każdemu sympozjonowi patronuje wybrany „przewodnik myśli”, którego postawa i twórczość stanowią ten ważny „punkt z którego patrzysz” (Miłosz, Traktat moralny). Dotychczas byli to Zygmunt Bauman, Czesław Miłosz, Leonidas Donskis, Tony Judt, Leszek Kołakowski, Lew Szestow i Simowne Weil.
Tym razem przewodnikiem „Czytania Drugiego” jest współtwórca sympozjonu, historyk, profesor Uniwersytetu Yale, Timothy Snyder. Przedmiotem naszych dyskusji będzie jego nowa, dopiero przygotowywana do druku książka O wolności. W opublikowanej w 2018 roku Drodze do niewolności analizował narastający kryzys demokracji i proces tworzenia się współczesnych dyktatur w Ameryce, Europie i Rosji. Książka O wolności dyskontuje zmieniające się współcześnie rozumienie wolności i proponuje nową filozofię wolności, ufundowaną na pojęciach suwerenności, nieprzewidywalności, mobilności, faktyczności i solidarności. Znajdziemy w niej też próbę zarysowania utopii dobrego rządu i lepszej przyszłości. Najważniejszą inspiracją dla refleksji autora jest walka Ukraińców z putinowską Rosją, ale także przemyślenie amerykańskich tradycji wolnościowych, rozmowy z więźniami w New Haven czy też praca artystyczna z młodym pokoleniem nad pamięcią o Zagładzie w ośrodku Pogranicze.
Ponadto czytać będziemy teksty pozostające w relacji do refleksji Timothy Snydera, w tym takich autorów jak Arendt, Judt, Kant, Kołakowski, Miłosz, Stein i Zimbardo.
Naszym debatom w dalszym ciągu towarzyszyć będą idee wyrażone w mottach poprzednich spotkań:
…zalety pisarstwa Hannah Arendt: podejmowanie bolesnych tematów, sądy niezgodne z oficjalną wykładnią, prowokowanie sporów nie tylko z krytykami, ale również – a może nawet zwłaszcza – z przyjaciółmi i nade wszystko burzenie spokoju opinii publicznej. Tony Judt
Intelektualiści oddają się sprawom ludzkim. Są tymi, których nie ogranicza jeden punkt widzenia lub pogląd, specjalizacja lub perspektywa, kultura lub ideowe preferencje. Stają się mistrzami swojego rzemiosła bycia intelektualist(k)ą poprzez przekraczanie własnych ograniczeń, zdolność komunikowania problemów, zagadnień i idei z własnej dziedziny i umieszczania ich na płaszczyźnie uniwersalnej, dostępnej dla specjalistów z innych dziedzin. W konsekwencji intelektualista zawsze spełnia rolę mediacyjną jako tłumacz lub krytyk.
Leonidas Donskis
PROGRAM SYMPOZJONU
31 lipca (Poniedziałek)
Przyjazd uczestników
1 sierpnia (Wtorek)
10.00 - 11.30 – Seminarium (sala powrotu)
11.30 – 12.30 – Przerwa kawowa
12.30 – 14.00 – Seminarium (sala powrotu)
Indywidualna praca z tekstami, przygotowanie do seminarium
17.00 – Spotkanie z Krzysztofem A. Meissnerem "Fizyk w jaskini światów". Rozmawia Jerzy Sosnowski.
Kawiarnia literacka „Piosenka o Porcelanie” w Krasnogrudzie
2 sierpnia (Środa)
10.00 - 11.30 – Seminarium (sala powrotu)
11.30 – 12.30 – Przerwa kawowa
12.30 – 14.00 – Seminarium (sala powrotu)
15.30 – Prezentacja filmu ART INSTALLATION "VOICES OF THE NEW BELARUS". Andrei Kureichik
Spacer uczestników do miejsca zakwaterowania
Indywidualna praca z tekstami, przygotowanie do seminarium
3 sierpnia (Czwartek)
10.00 - 11.30 – Seminarium (sala powrotu)
11.30 – 12.30 – Przerwa kawowa
12.30 – 14.00 – Seminarium (sala powrotu)
17.00 – Wieczór ukraiński. Prezentacja „Biblioteki Poezji Ukrainy. W obliczu wojny” oraz poczęstunek przygotowany przez uczestników z grupy ukraińskiej.
Spacer uczestników do miejsca zakwaterowania
4 sierpnia (Piątek)
10.00 - 11.30 – Seminarium (sala powrotu)
11.30 – 12.30 – Przerwa kawowa
12.30 – 14.00 – Seminarium (sala powrotu)
Spacer uczestników do miejsca zakwaterowania
Indywidualna praca z tekstami, przygotowanie do seminarium
19.00 – Koncert ORKIESTRY KLEZMERSKIEJ TEATRU SEJNEŃSKIEGO
5 sierpnia (Sobota)
10.00 - 11.30 – Seminarium (sala powrotu)
11.30 – 12.30 – Przerwa kawowa
12.30 – 14.00 – Seminarium (sala powrotu)
Spacer uczestników do miejsca zakwaterowania
Indywidualna praca z tekstami, przygotowanie do seminarium
6 sierpnia (Niedziela)
10.00 - 11.30 – Seminarium (sala powrotu)
11.30 – 12.30 – Przerwa kawowa
12.30 – 14.00 – Seminarium (sala powrotu)
17.00 – Tony Judt Lecture – „Judt idzie na wschód: Ukraina wobec wyzwań świata” wykład wygłosi prof Jarosław Hrycak. Ganek Dworu w Krasnogrudzie
19.00 – Wieczór pożegnalny
7 sierpnia (Poniedziałek)
Wyjazd uczestników
