12 osobową grupę tworzyli doktoranci oraz naukowcy z tytułem, ubiegający się o stanowiska akademickie kierunków historia i socjologia, Francuzi, Ukraińcy i Polacy.
W ramach warsztatów terenowych poświęconych tematyce terytoriów przygranicznych i migracji poznawali główne obszary działalności Pogranicza zarówno lokalne jak i międzynarodowe, uczestniczyli także w wieczorze poetyckim Café Europa.
Program wizyty:
13 października 2025 / Krasnogruda
- Niewidzialny Most - o praktykowaniu idei pogranicza spotkanie z Krzysztofem Czyżewskim
- Krasnogrudzie Pracownie edukacyjno-artystyczne - Pracownia Przyrody, Pracownia Sztuki, Pracownia Gucia Zaczarowanego. Prowadzenie Ksenija Konopek
- Prezentacja Programów międzynarodowych - Weronika Czyżewska- Poncyljusz (Dilemma, DisTerrMen, Opowieści o współistnieniu, Małe centra świata)
- Prezentacja programów lokalnych w Krasnogrudzie - Małgorzata Sporek-Czyżewska
- Wprowadzenie w miejsce - Dwór Miłosza w Krasnogrudzie - opowieść o miejscu, prezentacja wystawy "Miłosz | Szukanie ojczyzny"
- Pejzaż pamięci i współtworzenia instytucji wraz ze spotkaniem wokół wystawy "Silva rerum - biblia domowa / namų biblija" - wielopokoleniowego działania skupiającego mieszkańców okolic Krasnogrudy o pamięci domu, bliskich i miejsc rodzinnych
- Café Europa - Latająca Kawiarnia Literacka z udziałem poetek: Julija Browarna i Hanna Osadko. Wieczór prowadził Krzysztof Czyżewski.
14 października 2025 / Sejny
- O praktykowaniu muzyki klezmerskiej w Pograniczu. Prowadzenie Michał Moniuszko, Mikołaj Pol, Kacper Szroeder
- Opowieści o sąsiadach. Filmowa Kolekcja Opowieści Pogranicza – praca edukacyjna nad wielokulturowym dziedzictwem miejsca. Prowadzenie Bożena Szroeder
Relacja gości: Było nas dwunastu naukowców i doktorantów, historyków i socjologów z Centrum Studiów nad Europą Wschodnią (CERCEC) przy Wyższej Szkole Nauk Społecznych w Paryżu (École des hautes Etudes en sciences sociales, EHESS), w połowie października 2025 roku przyjechaliśmy na dwa dni do Krasnogrody i Sejn. Był to ostatni etap podróży studyjnej do Polski, której celem było zapoznanie się ze sposobem podejścia do wielokulturowego wymiaru przeszłości tego kraju w kontekście współczesności, naznaczonej w szczególności niedawnym napływem uchodźców z Ukrainy, Białorusi i Rosji. Daleko od świata akademickiego, ale silnie powiązane z naukami społecznymi i humanistycznymi Pogranicze jest wyjątkowym miejscem, które realizuje swoją otwartą koncepcję wymiany międzykulturowej, wpisując ją w swoją lokalizację, obejmującą kilka mniejszości i graniczącą z kilkoma państwami... W kontakcie z naturą i sąsiedztwem Pogranicze organizuje wiele działań promujących, jak wyjaśnił nam Krzysztof Czyżewski, etos Pogranicza, polegający na dzieleniu się historią i odkrywaniu jej na nowo, nie zapominając o przeszłych konfliktach, ale poszukując języka dialogu i wzajemnego zrozumienia między pokoleniami, między sąsiadami posługującymi się różnymi językami i wyznającymi różne religie.
W ten sposób dzieci są zachęcane do zgłębiania życia swoich przodków i inscenizowania jego fragmentów w formie spektakli teatralnych lub filmów animowanych, ponieważ praktyka artystyczna jest jednym z głównych obszarów działalności fundacji. Nasze przybycie zbiegło się w czasie z przyjazdem Hanny Osadko i Juliji Browarnej, dwóch ukraińskich poetek przebywających na rezydencji twórczej, których utwory opublikowało Wydawnictwo Pogranicze i którym poświęcono wieczór poetycki w Krasnogrudzie: był to moment pełen emocji, podczas którego słuchaliśmy głosów doświadczonych przez wojnę. Jako miejsce gościnne i sprzyjające wymianie, Fundacja promieniuje również w korespondencji z innymi „małymi ośrodkami świata” poprzez inicjatywy takie jak Dilemma (dialog-mobile academy), która zorganizowała regularne spotkania w Gruzji, na Ukrainie, a wkrótce także w Armenii, łączące pisarzy, artystów i naukowców wokół tematów, które ponownie stały się istotne, jak w przypadku koncepcji „Europy Środkowej”. Co można powiedzieć o tej wizycie? Wstrząsnęła nami, zafascynowała i zainspirowała nas, badaczy nauk społecznych, poszukujących innych sposobów dzielenia się i przekazywania naszej wiedzy, a w czasach, gdy wiedza historyczna i wiedza o współczesnym świecie są tak lekceważone, dodała nam otuchy. "
Nous étions douze chercheurs et doctorants, historiens et sociologues du centre d’études sur l’europe de l’est (CERCEC) de l’Ecole des hautes Etudes en sciences sociales de Paris, venus à Krasnogruda et Sejny pour deux jours à la mi-octobre 2025. Ce fut la dernière étape d’un voyage d’étude en Pologne dont l’objectif était de prendre connaissance de la manière dont est abordée la dimension multiculturelle du passé de ce pays au regard du temps présent marqué en particulier par l’afflux récent des réfugiés ukrainiens, biélorusses et russes. Loin de l’univers académique mais en résonnance forte avec les sciences sociales et humaines, le centre Borderlands est un lieu unique qui met en acte sa conception ouverte de l’échange inter culturel en l’inscrivant dans sa localité, qui comprend plusieurs minorités, qui jouxte plusieurs frontières… Au contact de la nature et du voisinage, le centre déploie de multiples activités pour promouvoir, comme nous l’expliquait Krzysztof Czyzewski, l’ethos des Borderlands d’une histoire en partage et à réinventer, non dans l’oubli de ses conflits passés, mais dans la quête d’un langage de dialogue et d’inter connaissance, entre les générations, entre les voisins de langues et de religions différentes. Ainsi des enfants sont invités à interroger la vie de leurs aïeux et à en mettre en scène des séquences par le théâtre ou le film d’animation, la pratique artistique étant l’une des voies privilégiées des activités de la fondation. Notre arrivée a coïncidé avec celle de Hanna Osadko et Julija Browarna, deux poétesses ukrainiennes accueillies en résidence, dont le centre a publié les œuvres et auxquelles a été consacrée la soirée poésie de Krasnogruda : un moment intense d’émotions à l’écoute de ces voix à l’épreuve de la guerre. Lieu d’accueil et de circulation, la Fondation rayonne aussi en correspondance avec d’autres « petits centres du monde » à travers des initiatives telle que Dilemna (dialog-mobile academy) qui a institué des rencontres régulières, en Géorgie, en Ukraine, bientôt en Arménie mêlant des écrivains, des artistes, des universitaires autour de thèmes redevenus saillants comme c’est le cas du concept d’ « Europe centrale ». Que dire de cette visite ? Elle nous a ébranlés, fascinés et inspirés, nous, chercheurs en sciences sociales, en quête d’autres voies pour partager et transmettre nos savoirs, et, à l’heure où la connaissance historique et du monde contemporain est si malmenée, elle nous insufflée de la confiance.
