2011 - In Memoriam

15–17 I – Okolice Rodzinnej Europy – pod takim hasłem Fundacjia Pogranicze i Ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” zorganizowały w Sejnach dwudniowy sympozjon nawiązujący do książki Czesława Miłosza Rodzinna Europa (wyd. 1, Paryż 1959), przetłumaczonej na prawie wszystkie języki europejskie, komentowanej przez wybitnych humanistów, m.in.: Karla Jaspersa i Jean Hersch. Impuls do jej napisania – jak stwierdzał autor – polegał na „rozpaczliwej chęci zakomunikowania czytelnikowi zachodniemu jakichś danych, wytłumaczenia, na czym polega fenomen pochodzenia z tej innej, gorszej części Europy, jakie komplikacje historyczne trzeba przeżywać, kiedy jest się stamtąd” (Renata Gorczyńska (Ewa Czarnecka): Podróżny świata: rozmowy z Czesławem Miłoszem: komentarze. Kraków 1992). Podczas sympozjonu o czytaniu i komentowaniu Rodzinnej Europy w sowieckiej Litwie opowiadał wybitny poeta litewski Tomas Venclova, o odczytaniu tego utworu wypowiadał się Andrzej Mencwel, w niezwykły sposób zaś analizy sytuacji Czesława Miłosza w latach 1951–1953, w przededniu napisana dzieła, dokonał Piotr Kłoczowski. Program dopełniła prezentacja przez Birutė Jonuškaitė książki Laiko pameistrys. Czaljadnik czasu. Czeladnik czasu, która ukaże się w Wilnie w trzech językach: litewskim, białoruskim i polskim, stanowiącej zbiór esejów o Oskarze i Czesławie Miłoszach. Sympozjonowi towarzyszyła wystawa (ze zbiorów Centrum Dokumentacji Kultur Pogranicza) wydań książek Czesława Miłosza w tzw. drugim obiegu z lat 70. i 80. XX wieku oraz wydań Rodzinnej Europy w różnych językach świata. Ponadto uczestników zapoznano z kolekcjami Czesława Miłosza i Tomasa Venclovy, w tym z przekazaną „Pograniczu” biblioteką litewskiego poety. Odbyła się także Café Europa, czyli czytanie wierszy Miłosza przez uczestników spotkania. Następnego dnia zwiedzano odbudowywany dwór w Krasnogrudzie.

18 I – Spotkaniem z Krzysztofem Czyżewskim, twórcą koncepcji Międzynarodowego Centrum Dialogu w Krasnogrudzie koło Sejn, suwalskie muzeum zainaugurowało jubileusz stulecia urodzin poety. Prezes Fundacji Pogranicze oraz dyrektor Ośrodka „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” zapoznał przybyłych na ten wieczór do Muzeum im. Marii Konopnickiej z ideą, która przyświecała utworzeniu tej nowej przestrzeni nad jeziorem Hołny do prowadzenia działalności międzykulturowej i podejmowania przedsięwzięć sprzyjających wspólnemu byciu w świecie otwartych granic. Przede wszystkim jednak Krzysztof Czyżewski w bardzo sugestywny sposób przedstawił te najistotniejsze wątki w twórczości autora Rodzinnej Europy, które są nadal żywe i inspirujące, i mają duże znaczenie dla współczesnych wyzwań oraz dla prowadzeniu dialogu pomiędzy Wschodem a Zachodem. Wiele uwagi poświęcił problematyce zakorzenienia we współczesnym świecie i „ustawianiu własnego głosu” sprzeciwu – tak jak czynił to Czesław Miłosz przez całe swoje pracowite i twórcze życie – wobec historycznych konieczności. Spotkanie zakończył pokaz zdjęć z odbudowywanego dworu i innych budynków w Krasnogrudzie, która była dla poety miejscem szczególnych przeżyć w latach nauki w okresie międzywojennym, do którego też powracał i fizycznie, i duchowo w późnym wieku.

16 III – W Książnicy Płockiej im. Władysława Broniewskiego w Płocku otwarto wystawę „Czesław Miłosz. Kim byłem?” ze zbiorów: Archiwum Czesława Miłosza, Muzeum Okręgowego w Suwałkach oraz Ośrodka „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” w Sejnach. Autorki ekspozycji, Ewa Luma i Ewa Lilianna Matusiak, skupiły się na opowieści o genezie – poprzez fotograficzne ukazanie biografii poety, w tym związków z Suwalszczyzną – wielokulturowego głosu w twórczości noblisty. Podczas wernisażu odbyło się spotkanie ze Zbigniewem Fałtynowiczem, który wygłosił wykład pt. Czesław Miłosz – powrót.

20 III – W Polskiej Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku w cyklu spotkań „Wiek Miłosza” (18– 25 marca) odbyła się Rozmowa o Krasnogrudzie z Krzysztofem Czyżewskim, którą prowadził Kai Bumann. Wiersze (m.in. Powrót, Wieczorem wiatr, Ptaki, Bryczką o zmierzchu, Pan Anusewicz, Wykład I, Elegia dla N. N.) czytała Irena Jun (teksty recytowane podczas spotkań w PFB znalazły się w książce Wiek Miłosza, Gdańsk: słowo/ obraz terytoria, 2011).

23 III – Poemat Orfeusz i Eurydyka Czesława Miłosza był tematem wieczoru literackiego w Muzeum im. Marii Konopnickiej w Suwałkach. Genezę jego powstania przedstawił Zbigniew Fałtynowicz, jednocześnie podkreślając wymowę zawartego w nim dwuwersu: O tym, że swoje słowa układał przeciw śmierci / I żadnym swoim rymem nie sławił nicości. O znaczeniu poematu w twórczości poetyckiej i biografii autora Ocalenia refleksjami podzielił się Waldemar Smaszcz. Odbył się też premierowy pokaz dziewięciu obrazów do tego utworu Wiesława Szumińskiego.

5 V – W Warszawie w Galerii Kordegarda odbyła się promocja książki Andrzeja Franaszka Miłosz: biografia (Kraków: Wydawnictwo ZNAK). W tym obszernym (960 stron), znakomicie napisanym i udokumentowanym dziele autor wyjaśnia „tajemnicę” Krasnogrudy (rozdz. Rosyjska ruletka), wystarczająco uwagi poświęcając także roli, jaką w życiu i twórczości CM odegrały Suwałki i zajęła Suwalszczyzna.

20 V – Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską w Warszawie opublikował reprint wydania wileńskiego z 1936 roku tomu CM Trzy zimy, który jest uważany za najbardziej znaczący debiut w poezji polskiej od czasów Adama Mickiewicza. Scenerią zawartych w nich wierszy, jak napisał pomysłodawca i redaktor reedycji Piotr Kłoczowski, są Krasnogruda na Suwalszczyźnie, Wilno i Paryż.

– W książce rozmów Iwony Lompart z polskimi twórcami kultury pt. Poczuliśmy prawo do spełniania marzeń (Norymberga: AB Polnischer Medien Verlag UG, 2011) Krzysztof Czyżewski swoją obszerną wypowiedź, zatytułowaną Marzenie jest powrotem do rzeczywistości, a nie ucieczką od niej, poświęcił swojej fascynacji dziełem i osobą Czesława Miłosza oraz funkcjonowaniu w Krasnogrudzie Międzynarodowego Centrum Dialogu.

29 VI – W aptece przy ul. Tadeusza Kościuszki 78 w Suwałkach odsłonięto tablicę upamiętniającą 100-lecie urodzin Czesława Miłosza i jego związki z Suwałkami. Do apteki tej wstąpił poeta w lipcu 1940 roku podczas przeprawy z Wilna do Warszawy, co opisał w Rodzinnej Europie. Inicjatorem hołdu było Muzeum Okręgowe w Suwałkach i Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe, fundatorem tablicy – START Jacek Pietrukiewicz i Wspólnicy, Spółka jawna.

30 VI – W zrekonstruowanym dworze w Krasnogrudzie otwarto Międzynarodowe Centrum Dialogu, którego ideą jest budowanie mostów tolerancji i współistnienia narodów.

30 czerwca 1911 roku w Szetejniach nad Niewiażą, w odległości 180 km od Suwałk i 140 km od Krasnogrudy urodził się Czesław Miłosz.