Krasnogruda nr 5, J.D., "Rzeczpospolita", 24.05.1996

Krasnogruda nr 5, J.D., "Rzeczpospolita", 24.05.1996

Wiosenny numer (nr 5), wydawanego przez Ośrodek "Pogranicze - sztuk, kultur, narodów" w Sejnach, kwartalnika "Krasnogruda" poświęcony został w całości Pradze. To po numerze jesiennym (nr 52) "Zeszytów Literackich" drugie tak interesujące wydawnictwo podejmujące kulturalny fenomen tego wspaniałego, magicznego miasta. 

Numer otwiera stylizowany plan starego śródmieścia Pragi z zaznaczonymi miejscami, w których żyli lub żyją wielcy pisarze: Jaroslav Seifert, Vladimir Holan, Vitezslav Nezval, Vaclav Havel, ale także Franz Kafka, Reiner Maria von Rilke i Maryna Cwietajewa.

O duchu Pragi i mieszkających w nim twórcach pisze w błyskotliwym felietonie "Praga - miasto polemiczne" Josef Kroutvor. Kroutvor pisze w numerze ponadto o mniej znanych kubistycznych budowlach Pragi w szkicu "Praga, miasto ostrych krawędzi", a także o głośnej - i przez lata zakazanej w Czechosłowacji - książce włoskiego eseisty Angello Marii Ripellino "Praga magiczna". Nie sposób nie zgodzić się z nim, gdy dochodzi do wniosku "Praga magiczna -to temat, który nie opuszcza miasta, trwa nadal. Czasami wydaje się, że nie ma już w nim niczego do odkrycia, niczego, co mogłoby zaskoczyć, ale nagle objawia swoje nowe oblicze". 

Obszerne opowiadanie Rilkego Król Bohusz w przekładzie Małgorzaty Zemły, szkic Johannesa Urzidla 11 czerwca 1924 w tłumaczeniu Barbary L. Surowskiej i nowela Josefa Skvorecky'egoHistoria Kukułki przełożona przez Jana Stachowskiego zostały zilustrowane rzadkiej urody fotogramami Josefa Sudka, reprodukcjami graffiti (doskonałe Cztery twarze Franza Kafki) i archiwalnymi zdjęciami z przełomu wieków. Zwracają także uwagę ilustracje do artykułu Simche Keller-Skowrońskiego i Małgorzaty Burzyńskiej-Keller o żydowskiej dzielnicy Pragi - legendarnym Josefowie i o związkach polskich Żydów z Pragą. Pamięci praskich Żydów poddanych eksterminacji podczas II wojny światowej, poświęcona jest wstrząsająca proza Terezińskie rekwiem Josefa Bora. Praga była miastem wielu narodów i kultur, w latach 1921-1945 stała się schronieniem dla rosyjskich i ukraińskich emigrantów, którzy po rewolucji październikowej właśnie nad Wełtawą znaleźli azyl. Wyczerpująco piszą o tym w odkrywczym artykule Marzin C. Putna i Bohdan Zilynskyj. 

W rozdziale "Zaułek literacki" pomieszczono wybór wierszy Vitezslava Nezvala, Jaroslava Seiferta, Vladimira Holana, Miroslava Holuba w przekładach Zbigniewa Macheja, Józefa Waczkowa i Jacka Illga. Ponadto wiersze samego Macheja i piękny liryk młodego poety z Gdańska, Wojciecha Wencla Praga. Praską prozę reprezentują Karol Sidon i Daniela Hodrova. Osobny blok poświęcony twórczości Jirziego Kolarza, poety i plastyka. W innej części numeru znajdziemy także poezje Michala Ajvaza w przekładzie Leszka Engelkinga oraz wiersze i piosenki Karela Kryla w tłumaczeniach Renaty Putzlacher. 

Praga fascynuje poetów, malarzy i kompozytorów, bowiem jest miastem o wielu twarzach - mamy Pragę romańską, gotycką, barokową, modernistyczną, a Biserka Rajcić przekonuje, że także Pragę surrealistyczną. Młody pisarz Jachym Topol interesująco rozprawia o współczesnej Pradze, o jej undergroundzie, natomiast Raymond Rehnicer zastanawia się nad Pragą widzianą jako światowa metropolia. Podczas gdy niemal wszystkie wielkie miasta straciły indywidualność, Praga "przez cały okres totalitaryzmu zachowała swoje charakterystyczne oblicze. Powstaje jednak pytanie, czy potrafi obronić się przed obecnym glajchszaltowaniem w imię pieniędzy" - zastanawia się eseista, podejmując tym samym całkiem współczesne problemy tego miasta. Te właśnie, najbardziej aktualne kwestie społeczne i polityczne omawiają Timothy Garton Ash i Vaclav Havel. 

J.D., "Rzeczpospolita", 24.05.96

Krasnogruda nr 5, Sejny 1995, Pogranicze.