Adam Bartosz jest etnografem, dyrektorem Muzeum Okręgowego w Tarnowie. Jako badacz i miłośnik kultury romskiej organizował wiele wydarzeń kulturalnych promujących różnorodności kulturowe – m.in. „Międzynarodowy Tabor Pamięci Romów”. Jego książka jest publikacją wyjątkową. Autor bowiem pisze o Cyganach w sposób życzliwy, ale i obiektywny, oparty na rzeczowych informacjach, statystykach, czasem odwołując się nawet do oficjalnych raportów policyjnych. Wszystko po to, by zmazać stereotyp Roma – złodzieja, lenia, oszusta i porywacza dzieci. Nie bój się Cygana opisuje historię Romów, ich tradycje i wierzenia, przedstawia ich bogatą kulturę. Co ważne – choć książka zawiera informacje naukowe napisana jest językiem lekki, przyjemnym, a przez to staje się jeszcze ciekawsza.
Etnografką jest również autorka Rzeczy mglistych. Książka to właściwie zbiór esejów poruszających kwestię polskich Żydów. Jest w tej książce i o polskim antysemityzmie, i o poczuciu winy, i o osobnej pamięci Polaków. Autorka odwołuje się do sięgającej wieki wstecz bliskości dwóch narodów i kultur. Bliskości, która dla obu stron była trudna, symbiozy, ale też narastającej niechęci, czasem wręcz nienawiści. Kolejne eseje nie są lekturą łatwą i przyjemną, jednak ze wszech miar pożyteczną, gdyż znów – walczą z przesądami, obalają mity i demaskują właśnie nas – Polaków, jako przynajmniej współwinnych takiego, a nie innego biegu wspólnej polsko-żydowskiej historii.
Obie książki wydane przez Fundację Pogranicze powinny być lekturą obowiązkową. Bo żyć obok jakiejś społeczności i nic o niej nie wiedzieć, albo posługiwać się wyświechtanymi uogólnieniami to nie tylko grzech, to zwyczajna głupota.
Michał Piotrowski
Adam Bartosz, Nie bój się Cygana, Sejny 2004, Fundacja Pogranicze
Joanna Tokarska-Bakir, Rzeczy mgliste, Sejny 2004, Fundacja Pogranicze