Paweł Próchniak – literaturoznawca, antropolog literatury, krytyk literacki. Badacz poezji oraz zagadnień pamięci kulturowej i wyobraźni symbolicznej. Laureat Nagrody im. Kazimierza Wyki. Członek prezydium Polskiego PEN Clubu i przewodniczący Komitetu Nauk o Literaturze PAN. Zasiada w Radzie Fundacji im. Zbigniewa Herberta. Redaktor kwartalnika „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” (Instytut Sztuki PAN). Redaktor serii wydawniczych „Rozprawy Literackie” (IBL PAN) i „Granice wyobraźni” (Wydawnictwo Pasaże). Przewodniczący Rady Dyscypliny Literaturoznawstwo Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Członek zarządu Sekcji Autorów Dzieł Naukowych Stowarzyszenia Autorów ZAiKS. Juror Nagrody Literackiej Nike (również przewodniczący jury) oraz Nagrody Poetyckiej Silesius. Wieloletni współpracownik Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, gdzie m.in. kieruje Pracownią Antropologii Słowa. Pomysłodawca i współorganizator licznych konferencji i seminariów naukowych, a także Miasta Poezji w Lublinie i Warszawy Wierszy oraz kierunku studiów: teksty kultury i animacja sieci (KUL). Współorganizator SchulzFestu i Drugiej Jesieni w Drohobyczu. Pomysłodawca i inicjator międzynarodowej akcji społecznej „Podaruj wiersz”. Pomysłodawca i redaktor naczelny witryny stronypoezji.pl. Autor dziesięciu książek poświęconych literaturze i jej kontekstom. Ostatnio opublikował W prześwicie. Szkice z Bramy. Więcej informacji: teatrnn.pl/prochniak.
O sobie pisze:
Jestem historykiem literatury, eseistą i krytykiem literackim. Opublikowałem 10 książek autorskich poświęconych głównie polskiej literaturze nowoczesnej (od jej młodopolskich początków po współczesność) oraz blisko 230 rozproszonych esejów, szkiców i studiów. We wszystkich tych pracach – zwykle nachylonych interpretacyjnie – staram się wychodzić naprzeciw słowom, które szukają prawdy ludzkiego doświadczenia, mierzą się z różnymi odmianami ciemności, rozpisują złożony – znaczeniowy, symboliczny, egzystencjalny i duchowy – potencjał biegnących przez czas figur wyobraźni, odsłaniają fundamentalną nieoczywistość związanego z nimi sensu i jednocześnie zaświadczają o poznawczej i wyzwalającej sile metafory. Zarówno moje pisarstwo literaturoznawcze, eseistyczne i krytycznoliterackie, jak i podejmowane przeze mnie liczne działania organizacyjne (związane głównie z obecnością literatury w życiu społecznym) wyrastają z poczucia, że literatura – zwłaszcza poezja – jest słowem właściwie użytym, że broni nie tylko własnej wolności i autonomii, ale też czegoś głęboko ludzkiego w nas i wciąż na nowo staje się przestrzenią rzeczywistej obecności, która odnajduje swoją prawdę we wnętrzu metafory.
Podczas rezydencji twórczej w Krasnogrudzie Paweł Próchniak pracował nad książką „Gusła, zaklęcia (eseje o sile poezji)”, której projekt opisał w ten sposób:
Poezja to gusła. W wypowiedzianym wierszu jest coś z zaklęcia. Może nie w każdym, ale z tymi, które pamiętam, które noszę w sobie, tak właśnie jest – są zaklęciami.
Te zaklęcia – tak to widzę – wydobywają na jaw wewnętrzną fosforescencję istnienia, jego ukryte światło, ćmiący blask. Mają w sobie rys czegoś definitywnego, jakby zakrzepła w nich chwila jasnowidzenia – porażająca i krystaliczna. Często są również wyznaniem wiary – w żywe słowo, którego oddech biegnie przez czas i napina w nas żagle, choć zwykle nie zdajemy sobie z tego sprawy. I są też gusłem rzuconym na poraniony świat – biorą na siebie grozę tych okaleczeń. Nie uchylają się przed bólem, przed rozpaczą. Sięgają w ciemność. Dotykają ran – odważnie, z czułością. I starają się je uleczyć.
Z takiego rozumienia poezji zamierzam wyprowadzić zbiór esejów, zatytułowany Gusła, zaklęcia. Będą to eseje w znacznej mierze interpretacyjne, skupione na wierszach. Będą też pokazywały siłę poezji – siłę słów wolnych, odważnych, poszukujących, otwartych na oddech tajemnicy, udzielających głosu poruszeniom egzystencji.
Pisząc „Gusła, zaklęcia” staram się być w miejscach ważnych dla wierszy, które biorę na warsztat. Sądzę bowiem, że poezja nie tylko zakorzenia się w realnej przestrzeni, ale też ją współtworzy. I w czytaniu wierszy istotne jest również wsłuchanie się w akustykę tego przeplotu słów i miejsc.
Czas rezydencji w Międzynarodowym Centrum Dialogu: 25 kwietnia - 7 maja 2024